Fala upałów w lipcu i sierpniu tego roku oraz towarzyszące jej gwałtowne zjawiska atmosferyczne (burze, silne wiatry i intensywne deszcze) stały się inspiracją do podjęcia na blogu www.designforall.pl tematu potrzeby adaptacji polskich miast do zjawisk wynikających z globalnych zmian klimatycznych. W dzisiejszym artykule wprowadzenie do tego zagadnienia ze wskazaniem na to, jak ten problem jest widziany z perspektywy władz, szczebla zarówno centralnego, jak i lokalnego oraz czy istnieje pomysł na finansowanie działań w miastach.
„ Gdy skupimy się na miejscu, można zrobić wszystko inaczej” – Fred Kent
Minister Środowiska wskazuje, że zmiany klimatyczne nie są problemem tylko globalnym ale coraz bardziej stają się „palącym” problemem lokalnym. Na spotkaniach z Samorządami przedstawiciele tego resortu podkreślają często, że coraz więcej Samorządów jest zainteresowanych udziałem w projekcie Ministerstwa pn. „Opracowanie planów adaptacji do zmian klimatu dla miast powyżej 100 tys. mieszkańców”. Jednak, jak wynika z analizy, procent Samorządów, które faktycznie przystąpiły do tego projektu nie jest zbyt duży, a konkretne podejmowane działania są niezauważalne.
W mojej opinii, Samorządy są w stanie podjąć ten temat i wdrożyć przedsięwzięcia adaptacyjne pod warunkiem, że poza deklaracjami natury „politycznej”, resort wskaże Samorządom możliwości i realne źródła finansowania tych działań. Innym bezspornym faktem jest to, że adaptacja miast do nowych warunków funkcjonowania wynikająca, m.in. z takich zjawisk, jak starzenie się społeczeństwa, zmiany klimatyczne czy przesycenie układów komunikacyjnych spowodowała konieczność poszukiwania nowych i kompleksowych rozwiązań w ramach budowy, rozbudowy i przebudowy naszych miast, które uwzględniają poruszane problemy. Czy jednak Samorządy są świadome konieczności stawiania nowych oczekiwań przed projektantami miejskimi?
Skuteczność działań, jak w każdym obszarze taki i w tym, wymaga świadomych, konsekwentnych i zaplanowanych działań po stronie Burmistrzów i Prezydentów miast ale czy są Oni świadomi wyzwań, przed którymi stoją zarządzane przez nich obszary. Dzisiaj potrzebne jest nie tylko jasne i precyzyjne określenie kierunków rozwoju i potrzeb adaptacyjnych oraz zaplanowanie odpowiednich źródeł finansowania na te cele, ale także wdrożenie systemu, który umożliwi osiągnięcie efektów adaptacyjnych na poziomie najważniejszym, czyli tym realizacyjnym. Pilnie należy stworzyć warunki do wykształcenia młodej kadry inżynierów, urbanistów i architektów, którzy sprostają oczekiwaniom w zakresie prawidłowego w kontekście potrzeb adaptacyjnych opracowania planów i projektów oraz zapewnią właściwy poziom nadzoru nad ich realizacją. Tylko wówczas środki kierowane na tego typu przedsięwzięcia będą wykorzystane optymalnie.
Zgodnie z aktualnymi planami władz na szczeblu centralnym w Polsce w ciągu najbliższych dwóch lat mają zostać przedstawione plany działań miast na wypadek m.in. takich zjawisk jak wichury, nawalne deszcze i upały. O takich planach w czerwcu br. informowały media w ślad za wypowiedziami szefa resortu Środowiska. Są to oczekiwania resortu wobec Samorządów, ale by te się ziściły konieczne jest wsparcie Samorządów we wspomnianych już wcześniej, dwóch kluczowych obszarach czyli wskazania źródeł finansowania i przedstawienia jasnych reguł aplikowania o środki z tych źródeł oraz prawidłowe przygotowanie fazy realizacyjnej poprzez opracowanie modeli i standardów rozwiązań funkcjonalno-użytkowych i technicznych wraz z przygotowaniem szerokiej kadry miejskich projektantów (inżynierów, urbanistów i architektów), którzy będą zdolni obsłużyć procesy i przedsięwzięcia adaptacyjne.
Dzisiaj musimy nie tylko zastanawiać się jak się zabezpieczyć miasta na wypadek powodzi, deszczy nawalnych czy gwałtownych burz i towarzyszących im często silnych wiatrów ale również opracować innowacyjne standardy tworzenia rozwiązań w miastach oraz ich adaptacji i rekonfiguracji (przebudowy, rozbudowy, rewitalizacji) w kontekście pozwalającym żyć i funkcjonować ich mieszkańcom w nowych warunkach bez gwałtownego pogorszenia jakości ich życia. Choć jeśli konieczność podjęcia tych działań zostanie zignorowana na szczeblu lokalnym, a wdrażanie zmian zbyt mocno opóźnione, wówczas nie będziemy już dyskutować jak poprawić lub utrzymać poziom życia w miastach ale możemy wówczas stanąć przed problemem jak ograniczyć zagrożenia dla tego życia w miastach. W mojej ocenie musimy się nie tylko nauczyć żyć w wyższych temperaturach i przy gwałtownych zjawiskach atmosferycznych ale także nauczyć się wykorzystywać wiedzę i doświadczenie tych, którzy już z tymi zjawiskami zmagali się wcześniej co pozwoli na opracowanie dla Polski i Europy nowych standardów kształtowania miast być może równolegle z wdrażaniem nowych technologii i rewitalizacją przestrzenie publicznej, co pozwoli paradoksalnie przyspieszyć procesy ewolucji dzisiejszych „City” do „Smart City”. Zatem być może niekorzystne na tym etapie zjawiska dadzą dobry impuls i przyczynią się do powstania miast w których potrafimy żyć i funkcjonować coraz lepiej.
To co mnie najbardziej niepokoi to fakt, że w toczącej się dyskusji na temat adaptacji miast do zjawisk wynikających z globalnego ocieplenia klimatu wciąż zbyt słabo uczestniczą twórcy miasta – jego projektanci. Samo zaangażowanie Burmistrzów i Prezydentów oraz strategie i kierunkowe wytyczne widziane ze szczebla centralnego, to nadal za słaby impuls do realnych działań. Dzisiaj potrzebna jest debata i praca z udziałem projektantów miejskich, aby szukać rozwiązań i co najważniejsze tworzyć modele i testować je póki jeszcze jest na to czas. To jeden z głównych kierunków, by zrównoważony rozwój był realnie wdrożony z podstawową jego funkcją pozostawienia szansy dla przyszłych pokoleń na życie w lepszych lub co-najmniej nie gorszych warunkach w naszych miastach biorąc pod uwagę czekające nas zmiany i nowe wyzwania!
Opisywane zagadnienie zostało poruszone niedawno podczas pierwszej edycji konferencji naukowej Forum Przestrzenie Miejskie w Katowicach , która odbyła się w czerwcu 2015 roku, a o której już pisałem tutaj . Zachęcam do zapoznania się z prezentacją, która inspirowała uczestników Forum do debaty na temat aktualnego stanu adaptacji miast w Polsce do zmian klimatycznych.
Autorem zamieszczonej w niniejszym artykule prezentacji jest p. Szymon Tumielewicz – Zastępca Dyrektora Departamentu Zrównoważonego rozwoju w Ministerstwie Środowiska, a tytuł jego wystąpienia to „Współczesne miasto a zmiany klimatu”. Autor jest odpowiedzialny m.in. za wdrażanie we współpracy z partnerami na poziomie centralnym i lokalnym przygotowanego w Ministerstwie Środowiska i przyjętego przez Radę Ministrów Strategicznego planu adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020.
Ze Strategicznym planem adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 warto się zapoznać szczególnie w kontekście rozdziału 5 – Wdrażanie SPA-2020 oraz rozdziału 6 – Finansowanie działań adaptacyjnych. Z pełną treścią dokumentu oraz poszerzoną informacją na temat przygotowań do zmian klimatu w Polsce oraz planów adaptacji do nich polskich można znaleźć na stronie Projektu “KLIMADA” [ LINK ] .
Niniejszy artykuł powstał przy współpracy z Organizatorami konferencji naukowej Forum Przestrzenie Miejskie , której druga edycja została zaplanowana na wrzesień 2015. Prezentacja, o której mowa w tekście została udostępniona do opublikowania na naszym blogu za zgodą organizatora I edycji Forum Przestrzenie Miejskie. Więcej informacji na temat II edycji Forum Przestrzenie Miejskie można znaleźć tutaj .
